Η προεκλογική αντιπαράθεση της Ν.Δ. στον ΣΥΡΙΖΑ, στερούμενης ουσιαστικών προτάσεων σε κρίσιμους τομείς, μοιραία επικεντρώθηκε στο δόγμα «νόμος και τάξη», ζήτημα με ιδιαίτερο συμβολικό φορτίο για τη συντηρητική παράταξη.
Οι αστυνομικές επιχειρήσεις των τελευταίων ημερών στα Εξάρχεια είναι η αναμενόμενη συνέχεια των παραπάνω εξαγγελιών(1), επιχειρήσεις με κυρίως επικοινωνιακά οφέλη καθώς τα κέρδη από την πάταξη των ναρκωτικών και της ανομίας είναι μάλλον πενιχρά. Τέσσερις αστυνομικές έφοδοι σε μία εβδομάδα από τη Δίωξη Ναρκωτικών με συνδρομή της ΟΠΚΕ, ελέγχθηκαν 66 άτομα, οι περισσότεροι τοξικοεξαρτημένοι, προσήχθησαν 15 και συνελήφθησαν δύο!(2). Πριν από δύο ημέρες κατά την προσαγωγή δύο υπόπτων έγινε εκτεταμένη χρήση χημικών από την αστυνομία, δημιουργώντας συνθήκες ασφυξίας για περαστικούς και μόνιμους κατοίκους.
Στο πρόσφατο παρελθόν και στη Θεσσαλονίκη σε ανάλογες επιχειρήσεις εκκένωσης καταλήψεων στέγης προσήχθησαν δεκάδες άτομα, στη συντριπτική πλειονότητά τους πρόσφυγες αλλά και αλληλέγγυοι, πρακτική που ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια ποινικοποίησης των εγχειρημάτων αλληλεγγύης.
Ωστόσο η πληθωριστική άσκηση αστυνομικής βίας αν αντιπαρατεθεί στα αποτελέσματα των επιχειρήσεων (βλ. τις εκκενώσεις των καταλήψεων με τους ακίνδυνους δυστυχισμένους πρόσφυγες και τα λιγοστά ευρήματα παραβατικότητας), φαίνεται ότι ξεπερνά τη συνταγματικά κατοχυρωμένη (άρθρο 5) γενική αρχή της έννομης τάξης, αυτήν της αναλογικότητας. Επισημαίνεται εμφατικά ότι και ο κοινός νομοθέτης στο άρθρο 133 του Π.Δ. 141/1991 αναφέρει ότι η χρήση των όπλων από τους αστυνομικούς γίνεται «α. Στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 1 του Ν. 29/30.4.43 “περί των περιπτώσεων καθ’ ας επιτρέπεται η χρήσις των όπλων υπό της Δημοσίας Δυνάμεως”, εφόσον υπάρχει απόλυτη ανάγκη και αφού εξαντληθούν όλα τα ηπιότερα μέσα».
Η υπέρβαση επομένως του απώτατου συνταγματικά επιτρεπτού ορίου, θέτει ευθέως ζήτημα προσβολής της νομιμότητας καθώς η κρατική περιοριστική επέμβαση στα ανθρώπινα δικαιώματα ξεπερνά το ανεχόμενο όριο.
Ειδικά για τις προσαγωγές και τις σωματικές έρευνες, ο Συνήγορος του Πολίτη σε παλαιότερο πόρισμά του είχε δηλώσει ότι οι υπόνοιες πως διαπράττονται αδικήματα πρέπει να στηρίζονται σε επαληθεύσιμους συλλογισμούς, οι οποίοι να καθιστούν εκ των υστέρων δυνατό τον έλεγχο νομιμότητας. Και… η συνδρομή της «σοβαρής υπόνοιας» αποτελεί κρίση ελέγξιμη ακριβώς επειδή αποτελεί αρμοδιότητα και όχι δικαίωμα.
Αλλ’ ακόμη και όταν τα προβαλλόμενα δεδομένα αφορούν τον συγκεκριμένο ελεγχόμενο, τις προϋποθέσεις για την κίνηση υπονοιών πληροί μόνον εκείνη η συμπεριφορά η οποία, κατά την κοινή πείρα ή κατά τις ειδικές εμπειρίες και γνώσεις των αστυνομικών, θα μπορούσε να συνδεθεί αιτιωδώς ή συνειρμικά με την τέλεση αξιόποινων πράξεων.
Αντιθέτως, η γενικώς «αρνητική συμπεριφορά» των ελεγχομένων εξηγείται, κατ’ αρχήν, από στοιχειώδες ένστικτο αυτοσυντήρησης και από τον βαθμό νομιμοφροσύνης και συνεργασιμότητας, ο οποίος ποικίλλει από ανθρώπου εις άνθρωπον. Μια τέτοια «αρνητική συμπεριφορά» μπορεί μεν ν’ αποτιμάται ελευθέρως υπό τα τρέχοντα κριτήρια κοινωνικής ευπρέπειας, πλην όμως δεν προσκρούει σε κάποιαν αντίθετη έννομη υποχρέωση των πολιτών (να επιδεικνύουν προθυμία απέναντι στους ελέγχοντες αστυνομικούς) και συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά, αφ’ εαυτής, πράξη επίμεμπτη(3).
Ως προς δε την εκτεταμένη χρήση χημικών, πάλι ο Συνήγορος του Πολίτη στην ετήσια έκθεση του 2011 είχε επαναλάβει ότι οι αστυνομικές δυνάμεις δεν απαλλάσσονται από την υποχρέωση να αιτιολογούν και να λογοδοτούν ως προς τη νομιμότητα των πράξεών τους(4).
Τα Εξάρχεια ιστορικά, ίσως και λόγω της ύπαρξης πανεπιστημιακών σχολών, υπήρξαν πάντα ένας «αντικαθεστωτικός» χώρος, που οι συντηρητικοί τον έβλεπαν με καχυποψία. Πλέον η θέαση αυτή ενισχύεται και με καινούργια δεδομένα, όχι ανατρεπτικά, αλλά από τον κτηματομεσιτικό χώρο αυτή τη φορά. Η γειτνίαση με ενδιαφέροντες τουριστικούς προορισμούς, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο, μετατρέπουν τα Εξάρχεια σε ελκυστικό επιχειρηματικό πόλο, οπότε για να υπάρξει «ανάπλαση» θα πρέπει να έχει προηγηθεί η δαιμονοποίηση και η υποβάθμιση της περιοχής και κυρίως με αυτή τη σειρά.
1. Βλ. δήλωση Θ. Πλεύρη από επίσκεψή του στις 3.7.2019 στην πλατεία Εξαρχείων: «Τη Δευτέρα με τη Ν.Δ. τελειώνει το άβατο των Εξαρχείων». Πηγή: https://www.voria.gr/article/plevris-me-ti-nea-dimokratia-telioni-to-avato-sta-exarchia-vid
2. Βλ. «Εφημερίδα των Συντακτών» https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/207161_ton-aygoysto-sta-exarheia-yparhoyn-eidiseis
3. Πόρισμα Διοικητική διερεύνηση καταγγελίας για αναιτιολόγητες προσαγωγές πολιτών και αστυνομική βία σε βάρος δικηγόρου, Ιούλιος 2007 https://www.synigoros.gr/?i=human-rights.el.sullipsi-astunomia.13464
4. Βλ. σχετικά https://www.synigoros.gr/resources/docs/eley8eria-kai-asfaleia.pdf
* βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης, ΣΥΡΙΖΑ